Kompleksowy poradnik dla skarbników gminnych i pracowników samorządowych o tym, jak przygotować wieloletnią prognozę finansową (WPF), która spotka się z pozytywnym przyjęciem banków i pozwoli uzyskać najkorzystniejsze oferty finansowania.
Transkrypcja wykładu: Zdolność kredytowa JST – ocena przez bank w kontekście WPF
Czynniki kształtujące zdolność kredytową JST
Od czego zależy, ile można zaciągnąć finansowania zewnętrznego – kredytu, pożyczki czy obligacji komunalnych? Wymieniam zawsze sześć podstawowych czynników:
1. Nadwyżka operacyjna
To najważniejszy czynnik, odmieniany przez wszystkie przypadki. Szczęśliwie, w ostatnim roku wraz z przyjęciem nowej ustawy dochodowej dla JST ta nadwyżka bieżąca pojawiła się w znacznie większej ilości samorządów i w znacznie większej wielkości niż w poprzednich latach problematycznych. To bardzo pozytywny sygnał dla potencjalnej zdolności kredytowej samorządów w Polsce. Banki dostrzegły to, i rok 2025 to czas, gdy banki bardzo chętnie zaczęły ponownie finansować JST, a marże zdecydowanie spadły.
2. Sprzedaż majątku
Sprzedaż majątku jest takim uzupełniającym elementem, bo banki patrzą głównie na nadwyżkę operacyjną. Jednak w kilku przypadkach może być bardzo, bardzo znacząca dla zdolności kredytowej.
3. Relacja z artykułu 243 ustawy o finansach publicznych
Nasz indywidualny wskaźnik zadłużenia musi być prawidłowo zaprognozowany i prawidłowo zarządzany. To kluczowy element, który będę szczegółowo omawiał.
4. Zapadalność i sposób rozłożenia spłat
Im na dłuższy czas rozłożę spłaty swoich zobowiązań, tym więcej tych zobowiązań mogę obsłużyć i większe inwestycje mogę sfinansować. Przyjął się standard, że rozłożenie zobowiązań dłużnych na 15-17 lat jest standardem i nie wywołuje obaw u analityków bankowych. Banki chętnie finansują na tak długi okres, a niektóre pozytywnie spoglądają nawet na finansowanie z spłatą rozłożoną na 20 lat.
5. Wybór produktu finansowego
W niektórych przypadkach konieczna jest karencja w spłacie kapitału. Kilka najbliższych lat jest często mocno obciążonych spłatami z poprzednich lat, więc trzeba planować spłatę nowych zobowiązań dopiero po kilku latach karencji. Takim produktem naturalnie przygotowanym na to są obligacje komunalne.
6. Poziom stóp procentowych
Szczęśliwie od roku obserwujemy spadki poziomu stóp procentowych, co bardzo pozytywnie wpływa na możliwość zaciągania zobowiązań. Im niższe odsetki, tym więcej zobowiązań można zaciągnąć. Poziom WIBOR-u około 3-3,5% to racjonalny poziom w normalnej gospodarce.
Wieloletnia Prognoza Finansowa i jej interesariusze
WPF jest centralnym dokumentem, który oprócz budżetu pokazuje wszystkie kluczowe elementy we wszystkich latach prognozy. Warto uświadomić sobie, kto będzie patrzył na nasz WPF:
- Skarbnik – ma największy wpływ na WPF i wartości prognozowane
- Włodarz (wójt, burmistrz, prezydent, starosta) – widzi w WPF maszynę do inwestowania
- Radni – zainteresowani realizacją inwestycji w swoich okręgach
- RIO – kontroluje zgodność z prawem, bezpieczeństwo i realistyczność prognozy
- Banki – instytucje udzielające finansowania, które oceniają zdolność kredytową
Każdy z tych podmiotów patrzy na WPF trochę pod innym kątem. W dzisiejszym wykładzie skupimy się na tym, czym interesują się banki.
Jak banki oceniają JST przez pryzmat WPF
Elementy oceny kredytowej różnią się nieco w zależności od banku, ale jest kilka głównych punktów, na które zwracają uwagę wszystkie instytucje finansowe:
Dochody własne
Banki sprawdzają jakie macie dochody własne – wpływy z PIT-u, CIT-u, podatków lokalnych. Im wyższy procent dochodów własnych w strukturze ogólnych dochodów, tym lepiej. Nowa ustawa dochodowa zdecydowanie podniosła ten procent, co bardzo pozytywnie wpłynęło na systemy scoringowe banków.
Opinie RIO
Banki zwracają uwagę na to, co RIO pisze i uważa. Opinie dotyczące budżetu, WPF-u, możliwości spłaty zadłużenia, wykonania budżetu – wszystkie muszą być pozytywne. Negatywna opinia RIO może być bardzo dużym problemem w pozyskaniu finansowania.
Nadwyżki bieżące
Kluczowe są zarówno nadwyżki historyczne, jak i prognozowane w WPF. Im lepsze nadwyżki bieżące czy operacyjne, tym lepiej dla możliwości uzyskania oferty.
Wysokość zadłużenia
Banki zwracają uwagę na wysokość zadłużenia w stosunku do budżetu. Choć nie stosuje się już starej miary 60%, to w pamięci finansistów to ciągle pozostaje. Pojawia się nowa miara – jeżeli samorząd nie przekroczy wskaźnika 100% (kwota długu do dochodów własnych plus subwencje), to wartość uznaje się za akceptowalną.
Wskaźnik z artykułu 243
Banki zwracają uwagę na realistyczność wyliczenia i tzw. bufor – różnicę między lewą a prawą stroną wzoru. Banki przeprowadzają analizę wrażliwości, sprawdzając co pójdzie nie tak. Im wyższy bufor, tym lepiej. Przyjmujemy założenie, że najlepiej wykorzystywać w każdym roku około 66-70% dopuszczanej spłaty, nie więcej.
Realistyczność WPF
To kluczowy element. Banki są wyczulone na pewne wartości, które mogą być uznane za nierealistyczne. Często te same czynniki są uznawane za nierealistyczne również przez RIO.
Zadłużenie przeterminowane
To pokazuje problemy płynnościowe samorządu. Banki bardzo mocno obawiają się takich sytuacji. Zdarzały się przypadki, że samorząd miał przeterminowane dosłownie 1000 zł przy 100-milionowym budżecie, co powodowało duży problem. Wpis do KRD (Krajowego Rejestru Długów) może wyeliminować kilka banków z procesu finansowania.
Zobowiązania wobec spółek komunalnych i szpitali
Niektóre banki, zwłaszcza w przypadku większych miast i powiatów, będą badać zobowiązania samorządów wobec spółek komunalnych i szpitali. Szpitale to kula u nogi wielu powiatów.
Najczęstsze błędy w WPF-ach – przykłady z praktyki
Przypadek 1: Zawyżone nadwyżki operacyjne
W tym przypadku samorząd historycznie osiągał bardzo niskie nadwyżki bieżące lub wręcz deficyty (lata 2022-2024). Nagle od 2026 roku prognoza pokazuje bardzo wysokie nadwyżki – kilka razy wyższe niż historyczne wykonanie. Ta prognoza w oczach banków jest bardzo nierealistyczna.
Po co skarbnik zaprognozował takie wysokie nadwyżki? Żeby prawa strona wzoru z art. 243 była wyższa od lewej strony – mówiąc wprost, żeby wskaźnik “wyszedł na zielono”. Gdyby prognoza była na poziomie historycznym, ta linia byłaby niżej i wskaźnik byłby złamany.
Taka prognoza nie spotka się z wyrozumiałym przyjęciem banków, bo widzą one od razu, że nadwyżki są zawyżone sztucznie. Takiego WPF-u nie rekomenduję przyjmować – trzeba podjąć inne kroki, o których za chwilę powiem.
Przypadek 2: Podobna sytuacja, ale trochę lepsza
Tutaj historycznie sytuacja jest nieco lepsza, na rok 2025 już widać odbudowaną nadwyżkę bieżącą. Jednak znowu prognozowane są bardzo wysokie nadwyżki – dużo wyższe niż historycznie. Są bardzo wysokie zobowiązania wymagające wysokiej zdolności kredytowej, a samorząd ma z tym problem.
Banki zwrócą uwagę, że w najbliższych latach jest za mały bufor i duże zagrożenie, że jeśli prognoza się nie zrealizuje, dojdzie do złamania wskaźnika. Ten WPF jest delikatnie lepszy niż poprzedni, ale ciągle problematyczny. Samorząd pewnie dostanie ofertę, ale raczej drogą.
Przypadek 3: Niedoszacowane nadwyżki
Paradoksalnie, także sytuacja odwrotna jest problematyczna. Samorząd z silnymi nadwyżkami historycznymi prognozuje bardzo niskie nadwyżki w przyszłości, przez co jego zdolność kredytowa idzie w dół.
Z punktu widzenia banku, taka sytuacja oznacza zmniejszający się bufor. Bank sfinansuje takie zobowiązania, ale da wyższą marżę niż gdyby prognozy były spójne z historycznymi nadwyżkami. Gdyby prognoza była na poziomach historycznych, bank postrzegałby samorząd jako bardzo bezpieczny i dał niską marżę.
Jak prognozować WPF, żeby wyglądał dobrze w oczach banku
Założenia formalne
WPF w zakresie pierwszego roku musi być spójny z budżetem – przepis artykułu 229 ustawy o finansach publicznych wymaga zgodności w zakresie wyniku budżetu, kwot przychodów, rozchodów i długu. Jeżeli chodzi o pierwszy rok prognozy, przepisujemy to, co jest w budżecie.
Jak prognozować kolejne lata (od 2027 roku)
Dochody bieżące (PIT i CIT): Prognozujemy wykorzystując wskaźniki wzrostu PKB realnego oraz inflacji, czyli PKB nominalny. Ostatnie trzy lata to wzrost PKB o 40% nominalnie ze względu na inflację. Te kwoty są zwaloryzowane dokładnie o wskaźnik PKB nominalnego – absolutnie prawidłowy wskaźnik.
Pozostałe dochody (subwencje, dotacje celowe, podatki lokalne): Wyliczamy wykorzystując jedynie wskaźnik inflacji. Założenia bierzemy z dokumentu publikowanego co roku przez Ministerstwo Finansów.
Odsetki od zobowiązań: Liczymy według marży z umów. Średnie WIBOR-y, które można przyjąć:
- 2026 rok: 4,5%
- 2027 rok: 4,0%
- 2028 rok: 3,5%
- Pozostałe lata: 3,0%
To są wartości pół punktu procentowego wyższe niż oczekiwane, co daje bufor bezpieczeństwa.
Pozostałe wydatki bieżące (bez odsetek): W latach 2027-2029 waloryzujemy o wskaźnik inflacji, a od 2030 roku wydatki bieżące wzrastają w tempie wzrostu dochodów bieżących. Dzięki temu nadwyżka operacyjna nie rośnie w kosmos, co wyglądałoby niewiarygodnie.
Przyjęcie takich założeń gwarantuje, że weźmiecie Państwo pod uwagę inflację jako czynnik utraty wartości pieniądza. Nasze dochody rosną co najmniej inflacyjnie, a dług nie jest waloryzowany – jego wartość nominalna utrzymuje się, ale wartość realna spada.
Najczęstsze błędy wpływające negatywnie na marżę
- Przeszacowanie lub niedoszacowanie nadwyżek operacyjnych
- Nieprawidłowe tempo wzrostu dochodów i wydatków bieżących
- Przeszacowanie sprzedaży majątku
- Zbyt krótki termin zapadalności długu w stosunku do zdolności kredytowej
- Zaniżanie prognozy kosztów odsetkowych (po to, żeby wskaźnik wyszedł)
- Wpisywanie nieprawidłowych rat kapitałowych po lewej stronie wzoru
Restrukturyzacja zadłużenia – jak poprawić WPF
Najważniejsze tematy
Czynniki kształtujące zdolność kredytową JST:
- Nadwyżka operacyjna i jej znaczenie
- Rola sprzedaży majątku
- Wskaźnik z art. 243 ustawy o finansach publicznych
- Zapadalność i rozłożenie spłat w czasie
- Wpływ stóp procentowych na zdolność kredytową
Jak banki oceniają samorządy:
- Analiza dochodów własnych
- Znaczenie opinii RIO
- Ocena nadwyżek bieżących
- Poziom zadłużenia i wskaźniki
- Realistyczność prognozy
Najczęstsze błędy w WPF-ach:
- Zawyżanie/zaniżanie nadwyżek operacyjnych
- Przeszacowanie sprzedaży majątku
- Zaniżanie kosztów odsetkowych
- Zbyt krótka zapadalność długu
- Nieprawidłowe tempo wzrostu dochodów i wydatków
Praktyczne założenia do prognozy:
- Jak waloryzować dochody bieżące (PKB nominalny vs inflacja)
- Jakie stawki WIBOR przyjmować
- Jak planować wydatki bieżące
- Optymalne tempo wzrostu poszczególnych kategorii
Restrukturyzacja zadłużenia:
- Możliwości od 2024 roku
- Wykorzystanie przepisów przejściowych do 2029 roku
- Praktyczne case studies – jak uratować problematyczny WPF
Zapisz się do naszej bazy wiedzy
Dla kogo
- Skarbnicy gminni, powiatowi i wojewódzcy
- Pracownicy wydziałów finansowych JST
- Radni zainteresowani finansami samorządowymi
- Studenci administracji i finansów publicznych
Co zyskasz po obejrzeniu:
- Zrozumienie, jak banki patrzą na Twój WPF
- Umiejętność unikania najczęstszych błędów
- Konkretne wskaźniki i wzory do zastosowania
- Wiedzę, jak poprawić zdolność kredytową samorządu
- Praktyczne rozwiązania dla problematycznych przypadków
Aktualne informacje: Materiał uwzględnia najnowsze zmiany prawne, w tym nową ustawę dochodową dla JST oraz przepisy dotyczące możliwości restrukturyzacji zadłużenia do 2029 roku.
Więcej bezpłatnych szkoleń: www.aesco.pl/webinar
#samorząd #JST #finansepubliczne #WPF #zdolnośćkredytowa #skarbnik #gmina #powiat #finansowaniesamorządów #obligacjekomunalne #art243 #budżet
